İfade Özgürlüğü

İfade Özgürlüğü:

Avrupa İnsan Hakları Sözleşmesi’nin (AİHS) 10. maddesi ifade özgürlüğünü düzenlemektedir. Madde metni şöyledir: “1. Herkes ifade özgürlüğü hakkına sahiptir. Bu hak, kamu makamları tarafından müdahale edilmeksizin ve ulusal sınırlar dikkate alınmaksızın, görüş sahibi olma, bilgi ve düşünceleri edinme ve yayma özgürlüğünü içerir. Bu Madde devletlerin yayıncılığı, televizyon veya sinema işletmelerini izin alma koşuluna bağlamasını engellemez. 2. Bu özgürlüklerin kullanımı, beraberinde ödev ve sorumlukları getirdiği için, ulusal güvenlik, toprak bütünlüğü veya kamu emniyeti menfaatlerine, düzensizliğin veya suç işlenmesinin önlenmesi, sağlık veya ahlakın korunması, başkalarının şöhret veya haklarının korunması, gizli olarak elde edilen bilgilerin açıklanmasının önlenmesi veya yargı organlarının otorite ve tarafsızlığının sürdürülmesi için yasa tarafından öngörülen ve demokratik bir toplumda gerekli olan formalitelere, koşullara, kısıtlamalara veya cezalara tabi tutulabilir.

İfade Özgürlüğünün Temel Unsurları

Düşünce Özgürlüğü: Bireylerin herhangi bir konuda düşünce üretme ve bu düşünceleri benimseme hakkı.
Bilgi Edinme Hakkı: Bilgiye erişim ve bilgiyi paylaşma özgürlüğü.
Eleştiri Hakkı: Devlet, kurumlar veya bireyler hakkında eleştiride bulunma özgürlüğü.
Sanatsal ve Bilimsel İfade: Sanat, edebiyat ve bilim alanlarında özgürce üretim yapma hakkı.

Dünyada Basın Özgürlüğü

Norveç: Gazetecilere yönelik koruma ve ifade özgürlüğü konusunda örnek bir ülke.
Danimarka: Medya özgürlüğü ve gazetecilerin güvenliği konusunda yüksek standartlara sahip.
İsveç: Basın özgürlüğü yasasını kabul eden ilk ülke.
Çin: Hükümet bilgi akışını sıkı kontrol altında tutuyor.(172. sırada)
Rusya: Ukrayna savaşı sırasında medya üzerindeki baskı arttı.
Estonya: Basın özgürlüğü yasal ve siyasi düzeyde garanti altında.
Filistin: İsrail bombardımanları nedeniyle 100'den fazla Filistinli gazeteci öldürüldü.

Ülkelere Göre İfade Özgürlüğü (2023)

Dünya'da Önemli Süreçler

1789 Fransız İnsan ve Yurttaş Hakları Bildirgesi

1990-1994

Modern demokrasilerin temelini atarak ifade özgürlüğünü evrensel bir değer haline getirdi.

Anahtar Bilgiler

Madde 11: "Düşüncelerin ve fikirlerin serbestçe iletilmesi, insanın en değerli haklarından biridir."
İfade özgürlüğü, modern anlamda ilk kez temel hak olarak tanımlandı.
Diğer ülke anayasalarına ve insan hakları belgelerine ilham kaynağı oldu.

1948 İnsan Hakları Evrensel Beyannamesi

1998

Eleanor Roosevelt bu bildiriyi "Bütün insanlık için bir "Magna Carta (Magna Karta)" olarak tanımlamıştır.

Beyannamenin Getirileri

Birleşmiş Milletler tarafından kabul edildi.
Madde 19: İfade özgürlüğü evrensel bir insan hakkı olarak tanındı.
Uluslararası insan hakları hukukunun temeli atıldı.

1989 Berlin Duvarı’nın Yıkılışı

2016

"Utanç duvarı" (Schandmauer) olarak da anılan ve Batı Berlin'i abluka altına alan bu betondan sınır, 9 Kasım 1989'da Doğu Almanya'nın, isteyen vatandaşların Batı'ya gidebileceğini açıklamasının ardından tüm tesisleriyle birlikte yıkıldı.

Yıkımın Kazanımları

Soğuk Savaş’ın sona ermesiyle Doğu Bloku’nda demokratikleşme başladı.
Totaliter rejimlerin yerini demokratik yönetimler aldı.
Doğu Avrupa ülkelerinde ifade ve basın özgürlüğü artış gösterdi.

Arap Baharı (2010-2012)

2016

Arap Baharı; Arap coğrafyasında yer alan Tunus’ta başlayan ve buradan hareketle birçok Arap ülkesini etkisi altına alarak, iktidarı değiştirmeye yönelik olarak gerçekleştirilen siyasi, silahlı, protestolu, bölgesel ve toplumsal bir halk hareketidir.

Baharın Gelişimi

Tunus’ta başlayan halk ayaklanmaları, Ortadoğu ve Kuzey Afrika’ya yayıldı.
Tunus ve Mısır’da diktatörlükler devrildi, ancak bazı ülkelerde iç savaşlar başladı.
Sosyal medya, ifade özgürlüğü ve örgütlenme aracı olarak kullanıldı.

İfade Özgürlüğü Üzerine Söylenmiş Sözler

Söylediklerinize katılmıyorum, ama söyleme hakkınızı ölümüne savunurum.

Voltaire Fransız Yazar ve Filozof

Bir fikri susturursak, o fikir doğru olabilir ve biz yanılıyor olabiliriz.

John Stuart Mill İngiliz filozof, Ekonomist ve Politikacı

Konuşmak, insanın en güçlü silahıdır.

Nelson Mandela Eski Güney Afrika Devlet Başkanı

Düşüncelerini özgürce ifade edemeyen bir toplum, asla özgür olamaz.

Mahatma Gandhi Hindistan'ın Ruhani Lideri

Basın, milletin müşterek sesidir. Bir milleti aydınlatma ve irşatta, bir millete muhtaç olduğu fikrî gıdayı vermekte, hulâsa bir milletin hedefi saadet olan müşterek bir istikamette yürümesini teminde, basın başlı başına bir kuvvet, bir mektep, bir rehberdir.

Mustafa Kemal ATATÜRK Türkiye Cumhuriyeti'nin Kurucusu

Türkiye'de İfade Özgürlüğü Çalışmaları

Cumhuriyet Dönemi

Türkiye Cumhuriyeti’nin kuruluşundan itibaren ifade özgürlüğü, demokratikleşme sürecinin temel unsurlarından biri olmuştur.

Önemli Antlaşmalar

1924 Anayasası
- Basın ve ifade özgürlüğünün temelleri
- Belirli sınırlandırmalar
1961 ve 1982 Anayasaları
- Temel hak ve özgürlüklerin korunması
- Kamu düzeni ve milli güvenlik çerçevesinde sınırlandırmalar
Avrupa İnsan Hakları Sözleşmesi (AİHS) ve Türkiye
- Avrupa Konseyi üyeliği (1949)
- AİHS’e taraf olma (1954)
- AİHM kararlarının etkisi

Bölgesel ve Uluslararası İşbirlikleri

Avrupa Konseyi ve Türkiye
- Demokrasi ve insan hakları reformları
- Basın özgürlüğü projeleri
Birleşmiş Milletler (BM) Çalışmaları
- Türkiye’de insan hakları raporları
- Eğitim programları

Modern Dönem İfade Özgürlüğü Çalışmaları

Akademik Çalışmalar

Araştırma Merkezleri ve Enstitüler
- Üniversitelerde insan hakları ve medya çalışmaları
- Hukuk fakültelerindeki araştırmalar
- Akademik yayınlar
Konferans ve sempozyumlar
- Ulusal buluşmalar
- Hukuk ve medya alanında uzman panelleri

Sivil Toplum Faaliyetleri

Eğitim ve Farkındalık Programları
- Okullarda medya okuryazarlığı dersleri
- Hukuki destek ve bilinçlendirme seminerleri
- Genç gazeteciler ve aktivistler için kamplar
Kültürlerarası Etkinlikler
- Belgesel gösterimleri ve film festivalleri
- Tiyatro ve sanat projeleri ile ifade özgürlüğünü teşvik etme

İfade Özgürlüğünün Yarını: Yeni Yaklaşımlar

Sürdürülebilir Öneriler

Modern dünyada barışı korumak ve geliştirmek için yeni yaklaşımlar:

Yasal Reformlar
- İfade özgürlüğünü kısıtlayan yasaların gözden geçirilmesi
- Uluslararası standartlara uyum sağlanması
Medya ve Dijital Özgürlükler
- İnternet erişiminin özgürleştirilmesi
- Dijital hakların güvence altına alınması
- Bağımsız medya kuruluşlarının desteklenmesi
- Gazetecilerin korunması

Film Önerisi: "V For Vandetta"

Tür: Aksiyon, Bilim Kurgu

Özet: V, 2020 yılında ve İngiltere’de geçiyor. Ülke, son derece baskıcı bir toplum düzenini yaşamaktadır. Türlü yasaklar ve engellerle idare edilen halk, şiddet yanlısı bir konuma gelmiştir. Bu kargaşanın orta yerinde görünen gizemli V, belaya bulaşmış masum bir kadın olan Evey’i kurtarır. Ancak bu kurtarış, tam da ulusun kurtuluşunu temsil eder çünkü onun davranışı aslında toplumun uyanışını tetikleyen ve başkaldırıyı başlatan unsurdur. Tam da bu sebeple artık insanlık adına bir ayaklanma zamanıdır. Alan Moore’un romanından uyarlanan film, son derece epik bir hikayedir.

Önemli Kaynaklar

Basın Özgürlüğü

1 Norveç 91.89

2 Danimarka 89.6

3 İsveç 88.32

4Hollanda 87.73

5 Finlandiya 86.55

6 Estonya 86.44

7 Portekiz 85.9

8 İrlanda 85.59

9 İsviçre 84.01

10 Almanya 83.84

11 Lüksemburg 83.8

12 Letonya 82.9

13 Litvanya 81.73

14 Kanada 81.7

15 Lithenştayn 81.52

16 Belçika 81.49

17 Çekya 80.14

18 İzlanda 80.13

19 Yeni Zelanda 79.72

158 Türkiye 31.6

Not: Her ülke veya bölgenin puanı, basın özgürlüğü durumunu tüm karmaşıklığıyla yansıtan beş bağlamsal gösterge kullanılarak değerlendiriliyor: siyasi bağlam, yasal çerçeve, ekonomik bağlam, sosyokültürel bağlam ve güvenlik. Küresel puan baz alınmıştır.